Moved Permanently

Kâr hırsı ormanları küle çevirdi! Yangınların sorumlusu kim? 'Kağıt üzerinde denetim...'

İzmir Valisi Süleyman Elban’ın yangınlarla ilgili GDZ Elektrik’i hedef alan açıklaması büyük tartışma yarattı. Ardından CHP’li Murat Bakan’ın paylaştığı video, tansiyonu daha da yükseltti. Peki, yangınlar gerçekten elektrik hatlarından mı çıktı? Özelleştirme sonrası elektrik dağıtımını üstlenen şirketlerin bu olaylardaki rolü ne? Eski Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Enerji Birim Koordinatörü Olgun Sakarya, CGTN Türk’e değerlendirdi.

İzmir'in ilçelerinde süren orman yangınları henüz kontrol altına alınamamışken, yangınların nedeni üzerine hararetli bir tartışma başladı. Tartışmanın fitilini ise İzmir Valisi Süleyman Elban'ın açıklamaları ateşledi. Vali Elban, yangınların kaynağı olarak GDZ Elektrik'in altyapısına işaret etti.

Şirket bu iddiaları reddetse de, CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın sosyal medyada paylaştığı bir video, yangınlara elektrik hatlarının neden olduğu iddialarını güçlendirdi. Elektrik direğinden kıvılcımların çıktığı görülen video, kamuoyunda büyük yankı uyandırdı.

Peki, yangınların arkasındaki 'özelleştirilen şirketler' gerçeği ne? Elektrik hatları gerçekten yangınlara yol açtı mı? Denetim mekanizmaları neden işlemiyor?

Eski Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Enerji Birim Koordinatörü Olgun Sakarya, konuyu CGTN Türk'e değerlendirdi.

"Bu patlamalar yerdeki otları tutuşturur"

Yaz sezonu öncesi mutlaka bakım yapılması gerektiğini söyleyen Olgun Sakarya, yangınların nasıl çıktığını anlattı:

"Geçen sene Diyarbakır-Mardin sınırında bir yangın çıkmıştı ve 15 vatandaşımızın canına mal oldu. Yine elektrik kontağı kaynaklı bir yangındı. Vali Bey’in açıklamasına göre, İzmir'deki yangınlar da elektrik tellerinin birbirine yaklaşması sonucu oluşan arklar nedeniyle çıkmış.

Dağıtım şirketlerinin mutlaka, özellikle yaz sezonu öncesinde, havalar ısınmadan önce tüm dağıtım hatlarında bakım yapması gerekiyor. Yıllık periyodik bakımların yapılması şart.

Kullanılan iletkenler alüminyum. Yaz aylarında artan sıcaklık ve tarımsal sulama ile klima kullanımından artan elektrik enerjisi miktarından dolayı iletkenlerin salınımlarında bir sarkma olur. Özellikle iletkenlerin direklere bağlantı noktalarındaki bağlar gevşeyince bu sarkmalar bazı yerlerde, istenen mesafenin dışında bir eğim oluşturur. Bu durumda iletkenlerin aşırı rüzgarda birbirine yaklaşması ya da anlık teması sonucu ark oluşur. Bu arkların yarattığı kıvılcımlar da yerdeki kuru otlara, özellikle çam yapraklarına temas ettiğinde yangın ortamı oluşmuş olur."

"Kamudayken daha düzenli yapılıyordu"

"Özellikle yaz sezonu başlangıcından önce dağıtım şirketlerinin özellikle ormanlık alanlardan geçen hatlarda önlem alması şart.

Hatlardaki bağlantı noktalarının kontrol edilerek sarkmaların engellenmesi,

Direklerinin altındaki otların temizlenmesi,

Ayırıcıların üzerindeki sigortaların mutlaka kontrol edilmesi gerekir.

İşin özü, dağıtım şirketlerinin her yıl konusunda ehil teknik personel ile bu hatlarda bakım yapması şarttır. Kamudayken bu bakımlar daha düzenli yapılıyordu ve yangınlar bu seviyede değildi. İklim değişikliği ve sıcaklıklar bir etken olabilir ama 38 veya 40 derece fark etmiyor; yerdeki otlar kuruduğu anda yangın için zemin oluşuyor. Bakımların düzenli yapılmasıyla bu risk en aza indirilebilir."

"Elektrik enerjisi alanını sermayenin kâr alanına terk ederseniz..."

Özelleştirmeyle elektrik dağıtımını alan şirketlerin kar amacı güttüğünü belirten Sakarya, 'bu işin arkası kesilmez' dedi:

"Şirketlerin kar amacı gütmesi esas çünkü kar amacıyla özelleştirmelere talep oldular. Sermayenin amacı zaten sermaye birikimini artırmaktır. Bu da personel sayısı ve niteliğinden tasarruf ederek yapılır. Bunu yaptıkları sürece bu işin arkası kesilmez.

Dağıtım hizmeti bir kamu hizmetidir. Elektrik enerjisinin üretimi, iletimi ve dağıtımı kamu eliyle yürütülmelidir. Bu hizmet, kâr amacıyla değil, kamu yararı gözetilerek verilmelidir. Özelleştirilmesi zaten temelinde yanlış bir yaklaşımdır.

Siz elektrik enerjisi alanını kâr amacı ile bir sermayenin kâr alanına terk ederseniz, sermaye grupları, özel şirketler tabii ki doğal olarak kâr elde etmek için her türlü tasarrufta bulunurlar. Nedir bunlar? Malzeme tasarrufu, personel tasarrufu, kaynak tasarrufu… Yani o tür tasarruflarda bulunmak isteyeceklerdir. Bunun özel sektörün amacı zaten sermaye birikimini yaratmaktır. Dolayısıyla özel sektör eliyle bu hizmetin verilmesi kesinlikle doğru değildir."

"Denetim var demek için saf olmak gerekir"

Sakarya, şirketler üzerinde hiçbir denetim yapılmadığını, aksini düşünmenin safça bir iyimserlik olduğunu ifade etti:

"Şu anda gerek teknik olarak, gerek fiziki olarak, gerekse ekonomik olarak bir yatırım denetimi yapılmıyor. İşletme denetimi de yapılmıyor. Yerinde fiziki bir denetim yok. Aynı şekilde yapılan yatırımlarda satın alınan malzemelerin teknik konuda bir bütünlük sağlayıp, yani ülke genelinde bir bütünlük sağlayıp sağlamadığına ilişkin bir denetim yok. Aynı şekilde ekonomik olarak… 'Özel sektör alıyor, özel sektör yapıyor' deniyor. Ekonomik şeylerini kamusal olarak bir denetimden geçirmek söz konusu olmuyor. EPDK’nın yaptığı denetim tamamen mevzuat gereği, kâğıt üzerinde bir denetim. O da şirketlerin beyanına göre yapılan bir denetim. Dolayısıyla denetim var demek için biraz saf olmak gerekir diye düşünüyorum."

GDZ Elektrik'in sicili kabarık mı?

Denetim yapılmadığı sürece yangınların ardı arkasının kesilmeyeceğini belirten Sakarya, yangınların elektrik direklerinden kaynaklandığının savcılık raporlarına da yansıdığını açıkladı:

"GDZ Elektrik ile Aydın, Denizli ve Muğla’yı işleten özel sektörün aynı çatı altındaki bir şirketler grubu olduğunu biliyorum. 2022 yılında Datça ve Marmaris’te bir yangın çıktı. Datça’daki yangın bayağı büyüktü. O zamanın Tarım Bakanı da o yangının elektrik şebekesindeki kıvılcımdan kaynaklandığını söylemişti. Fakat sonra ne olduysa o iş kapandı gitti. Yani derinlemesine nasıl bir araştırma yapıldı? Kamuoyuna yansıyan bir bilgi yok. Sonradan sesler kesildi. Şimdi aynı şirket bu sene GDZ Elektrik'te, Seferihisar’da Sayın Vali Bey’in ifadesine göre Menderes’te, Çeşme’deki, Foça’daki tek şey orman yangınlarının elektrik enerjisi kaynaklı olduğunu ifade etti. Şimdi baktığınızda, aynı şirket mantığıyla yönetilen iki tane dağıtım şirketi… Burada bir eksiklik var diye düşünmeden geçmek mümkün değil. Denetim olmadığı sürece ve bunlar ciddi anlamda kamusal bir denetime tabi tutulmadığı sürece bunların arkası kesilmez. Geçen sene Diyarbakır-Mardin sınırında çıkan yangınların elektrik kaynaklı olduğu Cumhuriyet Savcısının raporlarında yer aldı.

Peki bu şirketlere bu konuda herhangi bir cezai yaptırım uygulandı mı? Veyahut da bir soruşturma açılıp herhangi bir tahkikat yapıldı mı acaba?Bugüne kadar öyle kamuoyuna yansıyan o yönde bir bilgi yok. Böyle olunca da tabii şirketler yine bildiklerini aynı şekilde devam ettiriyorlar."